Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD – Age-related Macular Degeneration) zwane potocznie zwyrodnieniem plamki żółtej jest chorobą oczu, która doprowadza do częściowej lub całkowitej nieodwracalnej utraty wzroku.

Przyczyną jest uszkodzenie plamki żółtej, części siatkówki odpowiedzialnej za widzenie centralne, ostrość obrazów oraz rozpoznawanie kolorów. Choroba rozwija się najczęściej u osób pomiędzy 50 a 60 rokiem życia oraz u osób, u których występuje rodzinne obciążenie.

Częstość występowania AMD zwiększa się wraz z wiekiem. U osób po 45 – 50 roku życia częstość zachorowania wynosi 8%, a w przypadku populacji 80-latków osiąga 40%. W Polsce szacuje się, że liczba chorych na AMD wynosi około 1,2 – 1,5 mln osób, a na całym świecie 30 – 40 mln. Dane statystyczne wielu krajów wskazują na wzrastającą tendencję zachorowalności na AMD. W krajach rozwiniętych AMD jest główną przyczyną nieodwracalnej ślepoty u osób powyżej 50 roku życia. Dlatego określenie „epidemia ślepoty” używane w związku z tą chorobą wydaje się mieć uzasadnienie.

Przyczyny AMD

Do najważniejszych przyczyn wystąpienia choroby, poza uwarunkowaniem genetycznym, zalicza się promieniowanie ultrafioletowe (zbyt ostre światło słoneczne) oraz niedobór mikroelementów, takich jak: selen, cynk, witaminy E i C.

Szkodliwe działanie wyżej wymienionych czynników zewnętrznych prowadzi do powstania tzw. wolnych rodników. Wolne rodniki są bogatymi w energię cząsteczkami, niestabilnymi pod względem chemicznym. Powstają one w naszym organizmie w wyniku procesów przemiany materii i wpływu otaczającego nas świata. Wolne rodniki przyspieszają starzenie się komórek i mogą prowadzić do ich śmierci, jeśli nie zostaną zneutralizowane. Siatkówka, a w szczególności plamka, której zapotrzebowanie na energię jest wysokie, to idealne miejsce powstawania wolnych rodników. Nadmiar wolnych rodników może prowadzić do powstania takich chorób oczu jak zaćma czy AMD.  W młodym wieku wolne rodniki nie stanowią problemu dla organizmu. Utrzymywany jest stan równowagi, co pozwala je neutralizować. Wykorzystywane są do tego witaminy i mikroelementy, zwane antyoksydantami, które pochodzą z pożywienia.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka wystąpienia AMD dzieli się na niemodyfikowalne (niezależne od nas) oraz modyfikowalne (te, na które mamy wpływ).

Do czynników niemodyfikowalnych należą:

• czynniki genetyczne (występowanie choroby w rodzinie)
• zaawansowany wiek
• płeć – AMD występuje częściej u kobiet
•  
• rasa – najczęściej chorują osoby o białym kolorze skóry, najrzadziej o czarnym kolorze skóry
• kolor tęczówki – osoby z niebieskimi tęczówkami częściej zapadają na AMD.

Modyfikowalne czynniki ryzyka to:

• nadciśnienie tętnicze
• cukrzyca
• otyłość
• palenie tytoniu – jest to jeden z najistotniejszych czynników środowiskowych, sprzyjających rozwojowi AMD (palacze 6-krotnie częściej chorują w porównaniu z osobami niepalącymi).

Objawy

Pierwsze objawy choroby są trudne do uchwycenia i niecharakterystyczne. Może wystąpić dyskomfort w trakcie wykonywania codziennych czynności, takich jak pisanie, czytanie czy sznurowanie butów. Litery stają się niewyraźne i zamazane, a oglądane przedmioty zniekształcone. Bardzo charakterystyczne dla tej choroby jest występowanie mroczka centralnego, czyli ciemnej plamy w środku oglądanego obrazu. Postęp choroby powoduje stopniowe powiększanie mroczka centralnego z coraz większym zanikiem ostrości, kontrastu i barw w pozostałej części pola widzenia. Z czasem chory centralnie nie widzi już nic poza ciemną plamą.

Choroba może postępować powoli i początkowo bezobjawowo. Pierwsze oznaki choroby pojawiają się w momencie późnego jej stadium, gdy znaczna część plamki żółtej uległa już uszkodzeniu.

Wyróżniamy dwie postacie AMD – suchą i wysiękową. Postać sucha charakteryzuje się występowaniem druzów, czyli złogów odkładających się w okolicy dołka środkowego. W postaci wysiękowej tworzą się nowe naczynia krwionośne, które są kruche i często dochodzi do ich uszkodzenia. Konsekwencją tego są wylewy krwi doprowadzające do zaburzeń widzenia.

Leczenie

Dotąd nie ma skutecznego sposobu leczenia suchej postaci AMD, można tylko spowolnić  postęp choroby. Postępowanie w tej postaci AMD sprowadza się do zapobiegania rozwojowi już istniejącego zwyrodnienia, a przede wszystkim do hamowania jego przejścia i w postać wysiękową. W związku z dużym udziałem stresu oksydacyjnego w powstawaniu AMD, ważne jest wzbogacenie codziennej diety o antyoksydanty (przeciwutleniacze)i minerały, takie jak: witamina E (tokoferol), witamina C ( kwas askorbinowy), cynk, glutation, a w szczególności karotenoidy występujące w plamce, takie jak zeaksantyna i luteina. W uzupełnianiu diety pomaga stosowanie odpowiednich suplementów. W przypadku postaci wysiękowej  stosuje się terapię mającą na celu zahamowanie tworzenia się nowych naczyń krwionośnych.